Voel je je vaak helemaal uitgeput na een uitje?
Merken je vrienden op dat je wel erg vaak geïrriteerd bent?
Zeur je vaak en kun je heel ontevreden zijn over alles wat er om je heen gebeurt?
Voel je dat spanningen zich opbouwen in je lichaam en geest?
Overprikkeling kan hiervan de oorzaak zijn. Denk je dat je last hebt van overprikkeling?
Lees dit artikel dan aandachtig door. Het kan je helpen om inzicht in jezelf te krijgen en je veerkracht terug te winnen bij overprikkeling.
Doel van dit artikel: in dit artikel maak je kennis met acute en chronische overprikkeling. Je leert wat de specifieke kenmerken zijn en welke fases je bij overprikkeling kunt doormaken.
Op het einde van dit artikel krijg je tips om overprikkeling te stoppen.
Wat is overprikkeling?
Het begrip overprikkeling wordt in onze hedendaagse maatschappij veel gebruikt. In het Engels spreken wetenschappers over sensory overload omdat onze zintuigen hierbij een belangrijke rol spelen.
Via onze zintuigen krijgen we dagelijks tal van prikkels binnen. Vaak te veel dan ons lief is. Als deze prikkels en indrukken jou te veel worden, dan spreken we over overprikkeling.
Rust in je hoofd is vandaag de dag steeds moeilijker te vinden. Sommige mensen hebben hier helemaal geen problemen mee. Ze gaan mee met de ‘flow’ van het leven en voelen zich helemaal niet overprikkeld.
Maar er zijn ook mensen die deze overvloed aan prikkels helemaal niet zo leuk vinden. Meer nog: als de prikkelverwerking niet verloopt zoals het hoort, dan kunnen ze hier behoorlijk ziek van worden.
Overprikkeling uit zich in veel meer dan er gespannen bijlopen. Je kunt psychisch overprikkeld geraken maar ook een overprikkeld lichaam krijgen. Welke klachten je hierdoor krijgt, komt wat verderop in dit artikel aan bod.
Laten we eerst even nagaan hoe overprikkeling ontstaat. Als je overprikkeling meteen koppelt aan aandoeningen zoals autisme of ADHD, dan heb je het mis. Overprikkeling kan ook heel wat andere oorzaken hebben. Lees je even mee?
Hoe ontstaat overprikkeling?
Hoogsensitiviteit
Bij hoogsensitieve personen komen prikkels veel intenser binnen. Hierdoor kunnen ze het gevoel krijgen dat ze helemaal uitgeblust zijn.
Om hun batterijen weer op te laden zoeken hoogsensitieve personen vooral rust op. Bij voorkeur op een rustige plaats waar ze helemaal alleen zijn en waar geen prikkels op hen afkomen.
Hoogsensitieve personen zijn trouwens niet alleen vatbaarder voor allerlei prikkels. Ze hebben ook meer tijd nodig om deze te verwerken. Krijgen ze hiertoe de kans niet, dan kunnen ze overprikkeld geraken.
Overprikkeld zenuwstelsel
Voor mensen met een overprikkeld zenuwstelsel kan overprikkeling zo erg zijn dat ze er mentaal en lichamelijk ziek van worden. Vraag je je af hoe een zenuwstelsel overprikkeld kan geraken? Ik zal je dit zo goed mogelijk proberen uit te leggen.
Ons zenuwstelsel is een netwerk van cellen dat informatie opneemt en verwerkt. Het zorgt ervoor dat wij als mens kunnen bestaan en dat ons lichaam werkt zoals het hoort.
In eerste instantie wordt een onderscheid gemaakt tussen het centrale zenuwstelsel en het perifere zenuwstelsel. Dit laatste wordt op zijn beurt ingedeeld in het somatische en het autonome zenuwstelsel.
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit het sympathische en het parasympathische zenuwstelsel.
Het sympathische zenuwstelsel zorgt voor actie, het parasympatische zenuwstelsel voor rust. Om rustig en ontspannen door het leven te gaan is het belangrijk dat deze twee zenuwstelsels in evenwicht zijn.
Als er te veel prikkels op ons afkomen dan neemt ons sympathische zenuwstelsel de overhand. Het parasympathische zenuwstelsel krijgt de kans niet om te werken zoals het hoort.
Resultaat: je hersenen en je lichaam komen niet meer tot rust en je geraakt overprikkeld.
Medische aandoeningen
Bij mensen met een hersenaandoening is overprikkeling een veelvoorkomende klacht.
Als het ergens fout is gelopen in je hersenen, dan komen prikkels vaak op een andere manier binnen en worden ze op een andere manier verwerkt.
Ik denk hierbij vooral aan een herseninfarct, een hoofdletsel als gevolg van een ongeluk of de ziekte van Parkinson.
Overprikkeling komt ook vaak voor bij mensen met een autismespectrumstoornis, ADD of ADHD. Maar, het is voor veel mensen een groot probleem in onze huidige maatschappij.
Te veel prikkels binnenkrijgen en deze niet op de juiste manier verwerken kan tot heel wat problemen leiden. Zo kun je bijvoorbeeld in een depressie terechtkomen, je kunt een burn-out krijgen en je kunt er zelfs angststoornissen door krijgen.
Onderstaand filmpje laat op een heel eenvoudige manier zien wat overprikkeling met een mens kan doen:
Kenmerken van acute en chronische overprikkeling
Er bestaat een verschil tussen acute en chronische overprikkeling.
Acute overprikkeling
Bij acute overprikkeling krijg je echt het gevoel dat alles je eventjes te veel wordt.
Onderstaand voorbeeld zul je vast wel herkennen als je ooit een aanval van acute overprikkeling hebt meegemaakt.
Je ben aanwezig op het verjaardagsfeestje van je beste vriendin. Er zijn heel wat mensen uitgenodigd, er wordt leuke muziek gespeeld en de dj ondersteunt zijn muziek met een kleurrijk lichtspektakel. Iedereen is in feeststemming, er wordt gedanst, gelachen en veel en luid gepraat.
Plots krijg je het gevoel dat alles je te veel wordt. Alle geluiden komen veel te hard bij je binnen en de lichtflitsen bezorgen je barstende hoofdpijn. Je ervaart dit hele feestje als een onwerkelijke gebeurtenis, je begint te zweten en je krijgt het gevoel dat je gaat flauwvallen.
Acute overprikkeling kan heel vervelend en beangstigend zijn en kan in sommige gevallen zelfs leiden tot een angstaanval of een paniekaanval.
Als je acute overprikkeling ervaart, dan gaat je lichaam ervan uit dat je in gevaar verkeert. De Fight or Flight respons treedt in actie en zorgt voor verschillende symptomen.
Chronische overprikkeling
Als je lichaam zich niet voldoende herstelt van alle prikkels dan kun je chronische overprikkeling krijgen.
Net zoals bij acute overprikkeling komen prikkels keihard bij je binnen. Deze worden echter niet verwerkt waardoor je lichaam de kans niet krijgt om te herstellen.
Je zenuwstelsel blijft onafgebroken alert en je lichaam komt niet meer tot rust. Hierdoor kun je allerlei klachten krijgen.
Veel mensen denken dat ze aan een lichamelijke aandoening lijden. Hierdoor ervaren ze nog meer stress en geraken ze nog meer gespannen. Het gevaar van chronische overprikkeling is dan ook dat men vaak in een vicieuze cirkel terechtkomt.
Voldoende rust nemen is heel belangrijk bij zowel acute als chronische overprikkeling. Er zijn echter nog andere manieren om overprikkeling te voorkomen en te stoppen.
Welke deze zijn komt bij de tips uitgebreid aan bod. Laten we eerst eens nagaan hoe de verschillende fases van overprikkeling verlopen.
Fases van overprikkeld zijn
Eerder had ik het al over de verschillen tussen acute en chronische overprikkeling. Aan de basis van chronische overprikkeling ligt vrijwel altijd acute overprikkeling.
Oorzaken hiervan kunnen een overgevoelig zenuwstelsel, hoogsensitiviteit of een medische aandoening zijn.
Overprikkeld zijn ontstaat niet zomaar. Het is een proces dat zich opbouwt en in verschillende fases verloopt.
Annek Tol, coach-counselor en trainer gespecialiseerd in hoogsensitiviteit en schrijfster van het boek ‘Hoogsensitiviteit professioneel gezien’ stelde de Cirkel van Overprikkeling op.
Volgens Annek Tol is overprikkeling een opeenstapeling van prikkels gedurende 4 fasen.
Fase 1: Dagelijkse prikkels
Elke dag komen er prikkels bij jou binnen. Deze prikkels zijn ‘normale’ prikkels en vind je in relaties met anderen, je gezinsleven, je werk, enz... Deze prikkels verwerkt je lichaam vrijwel meteen. Je blijft er niet bij stilstaan en hebt er in normale omstandigheden ook geen last van.
Fase 2: Extra overprikkeling
Tijdelijke gebeurtenissen kunnen je extra prikkelingen bezorgen. Denk hierbij aan een examen, een zwangerschap, drukke perioden op je werk, enz. Om deze prikkels te verwerken heeft je lichaam wat meer tijd nodig.
Je denkt er zelf wat vaker over na en je kunt tijdelijk gespannen zijn. Eenmaal deze tijdelijke gebeurtenissen voorbij zijn, herstel je vrij snel van deze overprikkelingen.
Fase 3: Korte termijn overprikkeling
Op feestjes bijvoorbeeld kun je geconfronteerd worden met korte termijn overprikkeling.
Ook door familiebijeenkomsten, vergaderingen of reacties van andere mensen kun je acute overprikkeling ervaren.
Om deze prikkels te verwerken moet je lichaam wat extra moeite doen. Jij kunt je lichaam hierbij een handje helpen door op tijd rust te nemen.
Fase 4: Lange duur overprikkeling
Lange duur overprikkelingen zijn prikkelingen die je helemaal niet kunt verwerken en na een tijdje zorgen voor mentale en fysieke problemen. Deze prikkelingen kunnen ontstaan door opgebouwde spanningen of stress, relatieproblemen, angsten, enz...
Wil je overprikkeling stoppen en weer optimaal van het leven genieten? Neem dan aandachtig onderstaande tips door.
7 tips om overprikkeling te stoppen en voorkomen
Omgaan met overprikkeling is niet makkelijk. Het is zeker de bedoeling niet om ‘niets meer te voelen’.
Het gaat erom dat je beter wordt in het omgaan met prikkelingen zodat je niet langer het gevoel hebt dat deze je leven beheersen.
Tip #1 Neem voldoende rust
Op tijd rust nemen – zowel lichamelijk als geestelijk – is het allerbelangrijkste om overprikkeling te voorkomen.
Zo kan je lichaam zich herstellen van alle prikkels die je over een bepaalde periode hebt opgebouwd.
Hoe je rust neemt, hangt af van de fase van overprikkeling waarin je je bevindt. Heb je tijdens een familiebijeenkomst (fase 3) te veel indrukken opgedaan, trek je dan gerust eventjes terug in een kamer waar helemaal geen indrukken op je afkomen.
Is je overprikkeling het resultaat van langdurige stress (fase 4) neem dan wat gas terug. Laat je hierbij desnoods begeleiden door een psychotherapeut.
Tip #2 Leef gezond
Een gezonde levensstijl kan bijdragen tot het voorkomen van overprikkeling. Hierbij hoort uiteraard voldoende rust, maar ook voldoende beweging en gezonde voeding.
Deze zaken maken je weerbaarder zodat je makkelijker met prikkels kunt omgaan. Hoe beter je voor je lichaam zorgt, hoe makkelijk het is om met prikkelingen om te gaan.
Tip #3 Leer jezelf beter kennen
Neem de tijd om jezelf beter te leren kennen. Als je weet wat bij jou prikkelingen veroorzaakt, dan kun je hier op een efficiëntere manier mee omgaan.
Hoe beter je jezelf kent, hoe makkelijker je je limieten kunt stellen. Maak ook anderen duidelijk waar je limieten liggen.
Tip #4 Vergelijk jezelf niet met anderen
Ieder mens is uniek en iedereen heeft zijn eigen manier om met prikkels om te gaan. Jezelf vergelijken met iemand bij wie prikkels niet zo hard binnenkomen heeft geen zin.
Concentreer je op je eigen gemoedstoestand en je eigen gezondheid. Als jij meer behoefte hebt aan rust na een intens drukke dag, aanvaard dit dan en neem die rust ook.
Tip #5 Maak keuzes
Keuzes maken is heel belangrijk om overprikkeling te voorkomen. Als je snel overprikkeld geraakt, beperk dan het aantal activiteiten tot wat je zelf aankan.
Ga voor jezelf na aan wie of aan wat je je energie besteedt. Durf ‘neen’ te zeggen tegen mensen en activiteiten waarvan je weet dat deze je te veel prikkelingen zullen bezorgen.
Tip #6 Bepaal denkbeeldige grenzen
Door denkbeeldige grenzen te bepalen kun je overprikkelingen perfect buitenhouden. Word je geconfronteerd met te veel lawaai, licht of andere prikkels sluit dan even deze grenzen om je heen. Zo vermijd je dat je geest én je lichaam overbelast geraken.
Tip #7 Reguleer je emoties
Cognitief Gedragspsychotherapeut Tom Falkenstein, oprichter van het Europees Centrum voor hoogsensitiviteit ziet emotieregulatie als een van de oplossingen voor overprikkeling.
Emotieregulatie is het vermogen om heel intense en onaangename gevoelens te regelen en te veranderen. Het doel is ervoor te zorgen dat je gevoelens je leven niet negatief beïnvloeden.
Ik laat je graag kennis maken met enkele typische vaardigheden van emotieregulatie. Deze zullen je zeker kunnen helpen bij het stoppen en voorkomen van overprikkeling.
Ik hoop dat deze 7 tips je gaan helpen met jouw overprikkeling. Als je zelf nog tips hebt die werken, deel ze dan in de reacties hier onder. Help elkaar en zo ook jezelf!
